نخستین شهر مجازی ایران در کیش
يك کارشناس ارشد معماری در يادداشتي در «وطن امروز» نوشت:
خلق فضای مجازی بویژه از طریق دولت الکترونیک، وابستگی به بعد مکانی را کاهش میدهد. با کاهش وابستگی به بعد مکان، فعالیتهای شهری چون اشتغال، آموزش، خرید و فروش و… از طریق فناوری اطلاعات انجام میشود. در چنین شرایطی فضای خانه اهمیت مییابد.
در شهر الکترونیکی محیط خانهها به فضای مجازی تبدیل شده و با استفاده از آن میتوان در هر نقطه از دنیا و بدون محدودیت زمانی و مکانی فعالیت کرد. از دید برخی از صاحبنظران عبارت at home به home @ تبدیل خواهد شد. شهر هوشمند یا شهر مجازی شهری است که همه یا بخشی از فعالیتهای شهری آن در فضای مجازی صورت میگیرد و به کمک آن محیط، فعالیتهای ساکنان با سرعت و سهولت بیشتری انجام میپذیرد.
شهر مجازی مکانی است پیوسته و متشکل از فضاهای عینی و مجازی. در فضای جدید معنای مکان بازسازی میشود و نگاه به شهر به عنوان فضای مکانها تبدیل به فضای جریانها میشود (کستلز،1992)که از یک سو حرکت جمعیت و از سوی دیگر حرکت اطلاعات را اجتماعی میکند. این تغیر در واقع زمینه نگاه یکپارچه به شهر 2 فضایی را فراهم میکند. شهر مجازی یک شهر اطلاعاتی و در عین حال یک شهر جهانی است زیرا کارکردهای هدایتکننده اقتصاد جهانی را شبکهای از تصمیمگیریها و مراکز پردازش اطلاعات با یکدیگر همساز میکند. اینگونه جهانی شدن اشکال و فرآیندهای شهری، فراسوی امر کارکردی و امر سیاسی رفته و بر الگوهای مصرف، شیوههای زندگی و نمادگرایی صوری تاثیر میگذارد. (ناصر فکوهی،1383)
شهرسازی واقعی- مجازی به ظرفیتهای واقعی شهر در کنار ظرفیتهای مجازی آن توجه میکند و شهر را با توجه به این 2 فضا میسازد. شهرهای آینده ناگزیرند با نگاه به این فضا ساخته شوند. در این روند با توسعه نرمافزارهای کامپیوتری ساخت جدیدی از رئالیسم شهری که فضای شهر مجازی را به فضای شهر واقعی نزدیک میکند تحقق مییابد.
این رئالیسم درک شهودی به واقعیتهای مجازی میبخشد. به عبارتی شهر مجازی یک ایدهآلیسم مبتنی بر اندیشه خیالی و یوتوپیایی نیست، بلکه یک شهر واقعی است که با ظرفیتهای جهان مجازی ساخته میشود. (سعیدرضا عاملی، 1383)
نخستین شهر مجازی در آمستردام هلند در سال 1994 شکل گرفت و به سرعت در بسیاری از شهرهای اروپایی، آمریکایی و برخی شهرهای آسیایی نظیر توکیو و سنگاپور هم وارد شد.
در ایران نیز پروژه ملی شهر الکترونیکی کیش توسط دانشگاه علم و صنعت ایران و سازمان منطقه آزاد کیش مطرح شده است. شهروندان شهر الکترونیکی کیش در آینده فرصت مناسبی خواهند داشت که نهتنها در رقابتهای اقتصادی جهان شرکت کنند بلکه در جهت حفظ و اشاعه فرهنگ اسلامی ـ ایرانی ابزار لازم را در اختیار خواهند داشت و در درازمدت ایجاد مشاغل اینترنتی جدید و تجربه به دست آمده از آن میتواند برای کل کشور مفید باشد.
شهر مجازی بدون شهر واقعی و شهر واقعی بدون شهر مجازی، شهری ناکارآمد و بیمعناست. باید توجه داشت که اساسا توسعه شهری یک هدف مطلوب حتی در میان اقوام بدوی بوده است. از این منظر 2 فضایی شدن شهر نیز یک نوع توسعه کلان فضای شهری محسوب میشود. به لحاظ نظری 2 فضایی شدن شهر در ارتباط عمیق با پارادایم 2 جهانی شدنهاست! جهانی شدن در جهان واقعی متاثر از سرمایه و حمل و نقل و در جهان مجازی متاثر از ارتباطات است.
با شکلگیری دولت الکترونیک و شهر مجازی مفهوم کار همانطور که گفته شد عوض میشود. کار از یک بستر چسبیده به مکان مشخص و مرکزی به یک هویت جدا از مکان و به صورت غیرمتمرکز تغییر شکل مییابد. انتقال سطح وسیعی از کار از جهان واقعی به جهان مجازی، موجب کاهش گسترده حرکت جمعیت در شهر شده و صرف وقت را به صورت غیرقابل تصوری کاهش میدهد.
از آنجا که شهرهای مجازی در آغاز راه خود هستند، لذا هیچ نوع شهرسازی قطعی در این زمینه شکل نگرفته است. به عبارتی هنوز اجزا و عناصر شهرهای مجازی، نوع معماری، حتی نظام اجرایی و پاسخگویی آنها از یک استاندارد تعریف شده و مشخص برخوردار نیست. در این روند هر شهر متناسب با ضرورتها و قابلیتهای محیطی خود شیوههای خاصی از شهرسازی را ارائه میدهد.