یافته‌های ۱۵۰هزار ساله در جزیره قشم
بیژن روحانی – باستان‌شناسان ایرانی به‌تازگی توانسته‌اند شواهدی را به‌دست بیاورند که پیشینه‌ی سکونت در جزیره‌های خلیج فارس را به ۱۵۰ هزار سال پیش می‌رساند. گروه کاوشگران در جزیره قشم محوطه‌ای را یافته‌اند که مربوط به اواخر پارینه‌سنگی قدیم و پارینه‌سنگی میانه است. عبدالرضا دشتی‌زاده، رییس اداره میراث فرهنگی قشم اعلام کرده است «این محوطه که نخستین محوطه پارینه‌سنگی در جزایر ایرانی است، بر فرضیه مهاجرت‌های ساحلی و اهمیت تنگه هرمز در خاورمیانه صحه می‌گذارد.»
در تقسیم‌بندی‌های باستان‌شناسان، دوران پارینه‌سنگی از حدود دو میلیون و پانصدهزار سال تا حدود ده‌هزار سال پیش را در برمی‌گیرد و وطولانی‌ترین دوره رشد و تکامل فنی و فرهنگی انسان بوده و نخستین ابزارهای سنگی در این دوره ساخته شده و سپس تکامل یافته‌اند. دوره پارینه‌سنگی خود به سه دوره دیگر پارینه‌سنگی قدیم، میانه و جدید تقسیم می‌شود.
پیش‌تر نیز کاوش‌های باستان‌شناسی در جزیره قشم صورت گرفته بود اما قدمت یافته‌های قبلی به دوران آهن و حدود ۷۵۰ سال پیش از میلاد مسیح می‌رسید. اما یافته‌های جدید توانسته است وجود سکونتگاه انسان پیش از تاریخ را در این جزیره به ۱۵۰ هزار سال پیش بازگرداند.
به گزارش خبرگزاری ایرنا در جریان این کاوش‌های جدید تعدادی ابزار سنگی شامل سنگ‌های مادر، ساطور و ابزارهای سوراخ‌کننده به‌دست آمده است که از آن‌ها برای شکار، تکه کردن گوشت حیوانات، کندن پوست آن‌ها و یا ریشه گیاهان استفاده می‌شده است. منظور از «سنگ مادر» سنگی است که با استفاده از آن و ضربه زدن به آن ابزارهای سنگی ساخته می‌شده است.
باستان‌شناسان احتمال داده‌اند این محوطه تازه پیداشده در جزیره قشم یک کارگاه ابزارسازی بوده باشد. به گفته‌ی باستان‌شناسان، در دوران پارینه‌سنگی انسان‌ها به صورت غیر یکجانشین زندگی می‌کردند و با تغییر دما در عصر یخبندان به دنبال گله‌های حیوانات از منطقه‌ای به منطقه دیگر مهاجرت می‌کردند و با پایین رفتن سطح آب دریا‌ها در عصر یخچالی بسیاری از آبراه‌های بزرگ به‌وسیله این جوامع مورد استفاده قرار گرفت. احتمال داده می‌شود یکی از مسیرهای خروج انسان‌ها از قاره آفریقا به سمت آسیا، از سمت شرق آسیا آغاز و از طریق تنگه باب‌المندب به‌سوی شرق شبه جزیره عربستان و یمن و از آنجا به تنگه هرمز و در نهایت به جنوب آسیا بوده باشد.
به گفته‌ی دشتی‌زاده، زمانی که در حدود ۲۰۰ هزار سال پیش، انسان‌های نئاندرتال موفق به مهاجرت از قاره آفریقا به قسمت‌های مختلف آسیا شدند، تنگه هرمز که در آن هنگام به‌صورت یک سرزمین خشک بود، یکی از مهم‌ترین گذرگاه‌های مسیر مهاجرت انسان‌های اولیه شد و از این نظر در باستان‌شناسی اهمیت فراوانی دارد.
شواهد زمین‌شناسی نشان می‌دهد جزیره قشم قسمتی از زاگرس جنوبی بوده و تنها حدود ده هزار سال پیش به یک جزیره تبدیل شده است. رییس میراث فرهنگی قشم به ایرنا گفته است شواهد به‌دست آمده در این محوطه پارینه‌سنگی تنها به یافته‌هایی پراکنده روی سطح بام قشم محدود می‌شود اما برای به‌دست آوردن شواهد کامل‌تر به حفاری باستان‌شناسی نیاز هست. به گفته این مقام مسئول در جزیره قشم، با انجام مطالعه روی بقایای گیاهی، استخوان حیوانات و همچنین رسوبات باقی‌مانده، با اطمینان بیشتری می‌توان در مورد اقلیم این سرزمین و همچنین پوشش گیاهی و جانوری و نوع غذاهای انسان‌های اولیه در آن اظهار نظر کرد.
در سال‌های اخیر گرچه مطالعات پارینه‌سنگی نسبتاً گسترده‌ای توسط کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس به‌ویژه امارت متحده عربی آغاز شده است، اما ایران در این زمینه فعالیت پژوهشی چندانی نداشته است.
در دسامبر سال ۲۰۱۰ میلادی جفری رز، باستان‌شناس بریتانیایی از دانشگاه بیرمنگهام، نظریه‌ی تازه‌ای را در خصوص زندگی انسان‌های پیش از تاریخ در خلیج فارس مطرح کرد. به اعتقاد او در گذشته‌های بسیار دور خلیج فارس خشک بوده است و در دوران پارینه‌سنگی مردمانی در آن محدوده زندگی می‌کرده‌اند و تمدنی را به‌وجود آوردند که تا حدود هفت هزار و پانصد سال پیش ادامه داشته است. او نیز با استناد به این یافته زمین‌شناسی که بخشی از خلیج فارس در ابتدا منطقه‌ای خشک بوده و بعد‌ها زیر آب فرورفته فرضیه وجود تمدنی را مطرح می‌کند که از حدود صد هزار سال پیش در آن منطقه وجود داشته و سپس با بالا آمدن آب به زیر آن رفته است. با این حال فرضیه‌های مطرح شده از سوی این باستان‌شناس بریتانیایی هنوز مورد تأیید مجامع علمی قرار نگرفته و اثبات نشده است.
http://radiozamaneh.org/culture/cultural-heritages/2011/05/03/3727
