تشکیل خاک
جزیره کیش در طول میلیون ها سال پس از پیدایش همواره در معرض تغییر و تحول اوضاع محیطی و بالا و پائین رفتن آب دریا قرار داشت. در دوره های یخچالی و بین یخچالی به کرات و گاه نسبتاً طولانی دستخوش این تحولات بود.
در دوره های یخچالی که بخش عظیمی از خشکی ها را یخ می پوشاند و آب اقیانوس ها و دریاهای آزاد مناطق قطبی و حواشی آن به توده های عظیم کوه آسای یخ تبدیل می شد، آب اقیانوس ها و دریاهای آزاد در نقاط دیگر جهان پائین می رفت و آب ها خشکی ها را رها کرده پس روی می نمودند. در این احوال آب خلیج فارس نیز براثر این پدیده، کم ژرفا شده و هر از چند گاه خشک می شد و بستر آن در مدتی طولانی به صورت دره ای پهن و عریض و سرسبزو پر از گیاه در می آمد و در این هنگام « اروندرود» فعلی در عمق بستر این دره به دریای عمان می ریخت. در این هنگام جزیره ی کیش در دامنه ی شمالی دره مزبور به صورت برآمدگی حجیم تپه مانند با ارتفاعی حدود ۵۰ متر در می آمد که رویشگاه مساعد گیاهان خشکی و زیستگاه مطلوب جانوران و حتی انسان های آن روزی بود.
دوره های بین یخچالی
سطح تپه مزبور (جزیره کیش) در فاصله تناوب دوره های خشکی که گاه دها و حتی صدها هزار سال طول می کشید، براثر بارانها فرسایش می یافت و رسوبات آبرفتی حاصل از فرسایش آن همراه با گرد و غبار و بقایای بازمانده از نسوج متلاشی شده گیاهان و جانوران روی آن انباشته می شد. در دوره های بین یخچالی که هوا گرم می شد با ذوب یخها آب دریاها مجدداً بالا می آمد، دره ی فارس (بستر خلیج فارس) را آب فرا می گرفت و برآمدگی کیش تبدیل به جزیره می شد. در اوج گرمای این زمان و بالا آمدن بیش تر آب، جزیره حتی به زیر آب فرو می رفت و این بار نوبت رشد و توسعه مرجان ها و صدف ها و دیگر آبزیان بر سطح آن بود. در طول این دوره ها ضربات امواج دریا بر اثر طوفان ها و بادها، به تدریج بقایای آهکی آبسنگ ها و صدف ها را به صورت قشر رسوبی جدید پوسته مانند با منشاء دریائی (تراس) روی پوشش قبلی که منشاء خشکی داشت به وجود می آورد.
نوع خاک سطح جزیره کیش
در کل مخلوطی از رس، سیلت، ماسه و شن و کم و بیش خاکی از بقایای پوسیده نسوج حیوانی ( کود طبیعی) و بقایای گیاهی (هوموس) است. خاک بخش مرکزی آن اکثراً مرجانی است و سطح آن را از مرکز تا ساحل غالباً ترکیبی از رس و خاک های پوسیده می پوشاند. سطح نوار ساحل شرقی و جنوب شرقی نیز از ماسه های مرجانی تقریباً یک دست و سفید و درخشان پوشیده است. دیواره های سنگی نوار ساحل شمال شرقی وشرق که در معرض ضربات امواج قرار دارند از شن و قلوه سنگ های متخلخل تشکیل شده است.
تکامل و ارزش خاک
ضخامت لایه های خاک نواحی بایر جزیره کیش گاه از چند سانتی متر تجاوز نمی کند. شاید این لایه های اندک به ظاهر ارزش چندانی نداشته باشد ولی، اگر فاصله و زمان تشکیل تکامل خاک برای هر سانتی متر از ضخامت لایه آن در زمین های جزیره که بین ۸۰۰ – ۱۲۰۰ سال است را در نظر بگیریم آن گاه به ارزش واقعی آن پی خواهیم برد. در دوره ی طولانی تکامل خاک، سازواره های ذره بینی زنده ی (میکروارگانیسم) بسیاری، با فعالیت خود سبب حالت کلوئیدی خاک برای تثبیت آن و جلوگیری از پراکنش به وسیله ی باد و شستشو توسط آب باران شدند. بدین ترتیب خاک مرده به تدریج زنده و به بستر حیاتی برای رویش گیاه و زیستگاه موجوات زنده خشکی تبدیل شد. توجه به این سعی درازمدت (چندین هزارساله) طبیعت در تکامل خاک، هر انسان متفکر و مسئول را به رعایت مسائل مربوطه به حفظ آن در حدی که لازم است مکلف می سازد.
حفاظت از خاک
با شناخت ارزش واقعی هر سانتی متر مربع خاک در کیش جا دارد،در هر فعالیت عمرانی، به ویژه در استفاده از ماشین های سنگین (بولدوزرها و بیل مکانیکی و هر وسیله دیگر از این قبیل)، حفاظت خاک کاملاً تحت مراقبت و کنترل باشد تا خاک پیش از سطح مورد لزوم ساخت و ساز هر سازه، تخریب نگردد. خاک برداری های غیرضروری، کند و کاوهای بی جهت که در جا به جای جزیره صورت می گیرد و دیگر تخریب هائی از این قبیل که می تواند برای توسعه پایدار و مسائل زیست محیطی فاجعه باشد باید متوقف شود. در جهان فعلی حتی در بیابان ها نیز حفاظت از خاک رعایت می شود. مثلاً از عبور وسیله سنگین روی زمین های بایر که باعث فشردگی خاک سطحی و سترون نمودن آن از رویش گیاه می گردد جداً خودداری می شود. در برخی از کشورها قانونی است که در محیط های شکار نباید سطح چرخ های اتومبیل از حد معین پهن تر و یا وزن اتومبیل از حدّ لازم بیش تر باشد.
